Draaitafels

Hoewel ze in de huiskamer steeds schaarser worden, zijn er nog veel DJ's die gebruik maken van draaitafels. De draaitafel heeft dan ook een aantal voordelen:

• Direct contact met het medium. In tegenstelling tot CD's kun je de plaat echt beetpakken om snelheidscorrecties toe te passen
• Verkrijgbaarheid van muziek. Aangezien veel DJ's gebruik maken van draaitafels, zal muziek die buiten de "Top-40" range valt in het algemeen eerder (of zelfs alleen maar) op plaat verschijnen.
• Betrouwbaarheid. Hoewel de Cd-spelers van de laatste jaren steeds betrouwbaarder worden, is in dit opzicht de draaitafel toch nog steeds ongeslagen.

Natuurlijk kleven er ook nadelen aan Draaitafels:

• Je sjouwt je een breuk. Platen zijn nu eenmaal een stuk minder compact dan CD's.
• Slijtage. Zowel de naald alsook het Vinyl zelf is onderhevig aan slijtage. Het is dan ook van levensbelang voor het Vinyl dat de naalden die gebruikt worden niet versleten zijn en ook goed afgesteld zijn.
• Feedback problemen. Vooral bij grotere geluidssystemen onder niet ideale condities (denk aan drive-in shows) kan er feedback optreden. Dit hoor je dan doordat er een laag en irritant "gezoem" uit de speakers komt.

Uiteraard kunnen beide lijsten eindeloos uitgebreid worden. Dat valt echter buiten het doel van deze FAQ.

Soorten Draaitafels:

Simpel gezegd zijn er twee soorten draaitafels

1. Belt Drive (of snaar aangedreven) draaitafels
2. Direct Drive (of direct aangedreven) draaitafels.

Beiden hebben hun voor en nadelen. Voor thuisgebruik (gewoonweg afspelen van plaatjes) heeft de snaar aangedreven draaitafel de voorkeur, vanwege z'n betere technische specificaties zoals (vooral) rumble. Ook kan een snaar aangedreven draaitafel in principe goedkoper gebouwd worden zodat er meer geld overblijft voor andere (minstens zo belangrijke) onderdelen van een draaitafel.

Voor DJ gebruik kan een snaar aangedreven draaitafel gebruikt worden. Beter is echter om te kiezen voor een direct aangedreven draaitafel. Een DD (Direct Drive) draaitafel heeft in het algemeen een hogere "torque" (dat is de kracht die de motor kan leveren om het plateau op snelheid te brengen EN te houden). Ook zal de slijtage, vooral bij zwaar DJ gebruik zoals scratchen, bij een DD draaitafel aanzienlijk lager zijn.

Technische termen:

Als je voor het eerst een draaitafel koopt, schrik je vaak enigszins van alle termen die in de handleiding vermeld staan (als je al de moeite neemt om de handleiding door te lezen). De meest belangrijke termen worden hieronder uitgelegd:

• Naalddruk: Dit is de druk die de naald op de plaat uitoefent (bij het afspelen), naar beneden gericht (richting de aarde). De naalddruk wordt vaak OF in grams opgegeven, of in mN (mili Newton). Deze twee waarden zijn op aarde redelijk eenvoudig in elkaar om te rekenen. 1 kilo is ongeveer 10 Newton. Dat betekent dus dat 1 gram ongeveer 1 honderdste Newton is oftewel 10mN. -> 1 gram = 10 mN. De precieze naalddruk die een naald nodig heeft hangt af van het ontwerp. Vaak is op de site van de fabrikant alle informatie terug te vinden. Vrijwel alle fabrikanten vermelden een "range", bijvoorbeeld van 3 tot 5 gram. Een veilige waarde is in dat geval 4 gram, terwijl 3 gram als voordeel heeft dat de slijtage afneemt (en de vervorming toeneemt) terwijl 5 gram als voordeel heeft dat de vervorming afneemt (en de slijtage uiteraard toeneemt).
• Anti-skating: Ook wel genoemd "dwarsdrukcompensatie". Als je goed naar de arm van de draaitafel kijkt, zul je zien dat de arm als het ware over het dode punt (loodrecht op het vinyl) staat. Dit betekent dat wanneer de naald in de groef staat en de plaat zich voorwaarts beweegt, de naald letterlijk naar het midden getrokken wordt. Om deze (dwars) kracht te compenseren hebben de meeste draaitafels een "anti-skating" knopje. Met dit knopje kun je een kracht naar buiten (naar de armsteun) instellen die zo gelijk mogelijk aan de kracht naar binnen is, zodat de resulterende kracht zo laag mogelijk is (en dus alle naalddruk gebruikt wordt om de naald in de groef te drukken). Een correcte setting van de anti-skating heeft ook tot gevolg dat zowel de naald alsook de plaat zo minimaal mogelijk (en zo gelijk mogelijk tussen links en rechts) slijten. Ook zal bij een correcte anti-skating de vervorming lager zijn. LET OP: Doordat de anti-skating een kracht naar binnen corrigeert (met een kracht naar buiten), moet je tijdens het scratchen ALTIJD de anti-skating op 0 zetten. Anders krijg je tijdens een "backspin" een kracht naar buiten die twee maal zo hoog is dan wanneer je de anti-skating uit zou zetten. Zet na het scratchen de anti-skating weer op de correcte waarde. In het algemeen is de correcte waarde "gelijk" aan de naalddruk.
• Overhang: Bij alle elementen die in de standaard "headshell" geplaatst worden (met twee schroefjes) zie je dat je het element naar voren en naar achteren kunt verplaatsen. Dit wordt de "overhang adjustment" genoemd. Deze afstelling is ervoor om te zorgen dat de naald zo correct mogelijk in het vinyl staat (met een hoek die ongeveer gelijk is aan 90 graden, van boven bekeken) zodat de fase tussen links en rechts zo correct mogelijk is (technisch verhaal, maar niet alles is even simpel). Je kunt dit controleren met een apparaatje dat een "protractor" genoemd wordt. Deze kun je gratis bestellen bij www.enjoythemusic.com.
  De overhang bij de meeste draaitafels is 15mm. Dat betekent dat de naald 15mm voorbij de spindel van het plateau gepositioneerd moet zijn. Bij sommige draaitafels kun je de arm boven de spindel (as) plaatsen en op deze manier de overhang opmeten (en corrigeren). Bij een Technics SL-1200 (en alle Numarks en Gemini's vanaf de XL-400) is de overhang ook eenvoudig af te stellen d.m.v. een liniaal. Overigens wordt de SL-1200 standaard met een apparaatje geleverd waarmee je de overhang ook af kunt stellen (maar wie bewaart die dingen nou....). Als je de toonkop (headshell) op tafel legt (met het element naar boven natuurlijk) en dan de afstand (voorzichtig) meet tussen de verdikking van het aansluitblok en de tip van de naald, dan moet deze afstand 52mm zijn.
• Armhoogte: Niet alle elementen  hebben dezelfde hoogte ten opzichte van hun ophangpunt. Daarom hebben sommige draaitafels (zoals de Technics SL-1200MKII) de mogelijkheid om de hoogte van de arm in te stellen. Vaak kun je de correcte instelling terugvinden op de site van de fabrikant van het element. Indien de informatie daar niet aanwezig is, zul je de correcte hoogte zelf moeten bepalen. Daarvoor zijn speciale apparaten in de handel (die echter vele malen meer dan een 1200 kosten). Voor de meeste DJ elementen volstaat echter ook een "trucje" ALS je de juiste range voor de naalddruk gebruikt. Vrijwel alle DJ elementen hebben een vlakke onderkant onder aan het plastic blokje waar de echte naald in zit (wit blokje bij een Stanton 500, zilver bij de Ortofon Pro). Deze onderkant moet zo gelijk mogelijk aan de plaat lopen (parallel). In dat geval zal de armhoogte (en de naaldhoek) behoorlijk correct zijn. Soms lees je ergens dat de arm parallel aan de plaat moet lopen (als je van opzij kijkt). Dit is echter een stuk moeilijker te controleren (en een stukje minder nauwkeurig) dan de eerder genoemde methode. Beide methoden kunnen echter een correcte armhoogte opleveren. Nog een opmerking over armhoogte: Als je de armhoogte te laag instelt, zal de naald als een beitel door het vinyl gaan tijdens terugdraaien. Als je de armhoogte te hoog instelt, zal de naald als een beitel door het vinyl gaan tijdens het vooruitdraaien. ALS je dus moet gokken, is het veiliger de armhoogte te laag in te stellen dan te hoog.
• Waterpas: Elke draaitafel moet zo "waterpas" mogelijk staan. Alleen dan kloppen de instellingen voor de anti-skating en de naalddruk precies. Er zijn diverse speciale draaitafel waterpassen te koop. Je kunt echter ook gewoon een normale waterpas gebruiken. Pas dan wel op dat je de draaitafel niet beschadigt. Controleer eerst de waterpas van voor naar achter en dan van links naar rechts. Je kunt de draaitafel waterpas zetten (in de meeste gevallen) met de draaivoetjes die zich onder de draaitafel bevinden. Anders voldoen bierviltjes ook zeer goed.
• Slipmat: Op AMMDJ werd laatst de vraag gesteld waarom het zo moeilijk was met de rubber "slipmat" te scratchen. Velen zullen om deze vraag lachen. Toch is het iets om bij stil te staan. Niet iedereen weet dus precies wat een slipmat is en hoe hij werkt. De rubber mat die standaard bij een SL1200 geleverd wordt is NIET een slipmat. Een slipmat is gemaakt van een soort vilt (bij voorkeur zonder opdruk). De slipmat komt DIRECT op het draaitafelplateau te liggen. Je moet dus, voordat je de slipmat plaatst, de oude rubber mat verwijderen (bewaar hem wel, voor het geval je de draaitafel ooit gaat verkopen). De meeste slipmatten zijn aan de onderkant voorzien van een glimmende, gladde laag. Die zorgt ervoor dat de mat zeer soepel over het plateau kan glijden (slippery -> slipmat). Bij sommige draaitafels (de goedkopere) is de kracht van de motor niet voldoende om het plateau op snelheid te houden als je het vinyl tegenhoudt. Je kunt dan de wrijving tussen slipmat en plateau nog verder verminderen door een cirkel (iets kleiner dan de slipmat) uit een binnenhoes van een 12" te knippen. Gebruik bij voorkeur de glimmende witte papieren hoezen. Plaats deze op maat geknipte hoes nu tussen het plateau en de slipmat en je zult zien dat de slipmat nog "lichter" werkt. Als dus alles is zoals het hoort, zal het vinyl op een vaste plaats op de slipmat liggen en zal de slip plaatsvinden tussen slipmat en draaitafelplateau.

Dingen die je moet controleren bij de aanschaf van een draaitafel:

Helaas zijn niet alle draaitafels van dezelfde kwaliteit. Als je met een beperkt budget toch een geschikte draaitafel wilt kopen, zijn er een aantal dingen waar je op moet letten:

• Speling op de toon-arm. Vooral bij scratchen is het van levensbelang dat er geen mechanische speling op de toon-arm zit. Vooral de goedkopere draaitafels hebben vaak redelijk veel speling op de arm bij het verlaten van de fabriek. Bij de betere draaitafels hoeft dit echter geen probleem te zijn. Een correct ontworpen arm maakt gebruik van conische pinlagers met een afstelmogelijkheid (bijvoorbeeld: Technics, Gemini PT-2100/PT-2400 en de Numark TT-2/TT-100. Controleer dus de toon-arm op speling en laat eventuele speling verwijderen (vooral als je wilt gaan scratchen). Een aantal draaitafels maakt gebruik van een inferieur toon-arm ontwerp. Bij deze draaitafels kun je de speling die er op de toon-arm zit NIET verwijderen. Als je serieus wilt gaan DJ'en kun je deze draaitafels het best links lagen liggen.
• Speling op het draaiplateau. Wederom iets dat vooral bij scratchen een grote "no-no" is. Heel soms kom je draaitafels tegen die speling op de "spindel" (dat is die pen in het midden die precies door het vinyl past) hebben. In alle gevallen die wij ooit gezien hebben is deze speling NIET te verwijderen (het gaat hier om een bronzen lager zonder afstelmogelijkheid). Alle door ons verkochte draaitafels worden van tevoren gecontroleerd op speling op het draaiplateau.

Tip tegen rondzingen:

Als je in een grote discotheek (of zaal) hebt gedraaid weet je hoe vervelend dit kan zijn, zo'n irritante "huuuuuuuuuuhhhhhhm" (nee, geen brom maar akoestische terugkoppeling). Dit ontstaat doordat de draaitafel als een soort microfoon (en een hele slechte) het omgevingsgeluid gaat oppikken, dit gaat je mengpaneel in, je boxen in, wordt weer opgepikt door de draaitafel EN het lusje is rond; we hebben last van "feedback".

Er zijn een aantal truckjes om dit te verminderen.

• Probeer de draaitafels te isoleren. Je kunt dit doen door ze bijvoorbeeld op een blok schuim te zetten. Zelf gebruikten wij "vroeger" (toen er nog geen Cd-spelers waren ;-) altijd grote, zware veersystemen. De draaitafels konden hier vrij in "rondhuppelen". Nadeel was dat scratchen absoluut onmogelijk was.
• Probeer de basis (DJ desk) van de draaitafels zo zwaar mogelijk te maken. Hoe zwaarder iets is, hoe meer energie er nodig is om het in beweging te brengen (duw maar eens een auto aan!).
• Als je wel eens een stuk Vinyl opgenomen hebt op een computer dan zul je vast wel eens gezien hebben dat, in de stille stukken, er een soort van wiebelende lijn is (rumble). Misschien heb je ook gezien dat bij dit signaal het linker- en rechter kanaal eigenlijk altijd het tegenovergestelde doen (uit fase noemen we dat). Dit komt door de manier waarop de informatie op het Vinyl geplaatst is. Eenvoudig gezegd is er (vrijwel) geen informatie in het verticale vlak). Dit wordt veroorzaakt doordat het linker en rechter kanaal "uit fase" op het vinyl zijn gesneden (ook om de groefbreedte zo constant mogelijk te houden). Goed, nu dus de truc. Als je het signaal onder (zeg) 150Hz mono maakt dan verlies je vrijwel geen stereo-informatie (aangezien Vinyl toch mono is onder de 100Hz). Hierdoor neemt EN de rumble enorm af (hoewel een goed subsonic filter nog steeds aan te raden is) EN de gevoeligheid voor die vervelende "feedback" neemt dramatisch af!
• Gebruik een parametrische equalizer. Zet de "Q" vrij hoog (smalle bandbreedte) en de demping op gemiddeld. Zoek nu met de frequentieknop totdat het rondzingen verdwijnt. Probeer de "Q" nu nog hoger te zetten, zoek de juiste frequentie weer op enz. enz. Doe dit net zo lang totdat het probleem zo goed mogelijk verdwenen is. Voor een goede geluidskwaliteit zul je wat moeten testen met verschillende instellingen (demping, Q en centrum frequentie).

Draaitafels in onze webshop.